Dubiski Filip Stanisław (1860–1919), generał, organizator i dowódca dywizji wielkopolskiej. Dubiscy byli średnio zamożną szlachtą wołyńską spod Ołyki w powiecie dubieńskim. Urodził się 5 X we wsi Romaszkowszczyźnie z ojca podsędka i Zofii z Korzeniowskich. Ukończył Włodzimierski Korpus Kadecki w Kijowie i Konstantynowską Szkołę Wojskową w Petersburgu. W r. 1881 wszedł do wołyńskiego pułku gwardii. W r. 1889 ożenił się z Romaną Przesmycką, córką rejenta. Ze związku tego urodził się w październiku 1895 syn, jedynak Józef, późniejszy inżynier-agronom. Ponieważ wyższe awanse w gwardii, od kapitana w górę, były dla Polaka niemożliwe, przeniósł się D. w randze podpułkownika do pułku piechoty liniowej w Puławach, gdzie spędził lat 12. Kolejno był: dowódcą klaźmieńskiego baonu rezerwowego (1904), dowódcą baonu fortecznego twierdzy mikołajewskiej nad Amurem (1905), naczelnikiem garnizonu w Kopalu (Turkiestan, gdzie spędził 2 lata), dowódcą zachodnio- i wschodniosyberyjskiego pułku strzelców (1907–9). Wreszcie jako generał-major objął w maju 1914 r. dowództwo brygady. Brygada ta składająca się z dwóch pułków odznaczyła się w r. 1914, w pierwszej ofensywie na Turków, następnie walczyła zwycięsko pod Judeniczem w obronie Sarykamysza w ramach akcji udaremniającej Turkom okrążenie i wzięcie do niewoli całej tamtejszej armii rosyjskiej (za bitwę sarykamyską otrzymał D. 1915 r. ordery św. Włodzimierza i św. Stanisława), wreszcie w r. 1915 brał udział w operacji tzw. eufrackiej. W sierpniu 1915 r. D. objął dowództwo brygady kaukaskiej, pieszych Kozaków. W r. 1916 formował w Tyflisie kaukaską dywizję strzelecką, która dalej pod rozkazami Judenicza walczyła zwycięsko wespół z całą armią kaukaską (było w niej mnóstwo Polaków) przeciw przeważającej armii tureckiej. Zimę 1916/17 spędził D. ze swoją dywizją w okopach na wysokości ok. 3.000 m przy wielkich mrozach, wśród nieustannych zawiei, głodu, tyfusu. Kiedy po wybuchu rewolucji marcowej 1917 r., Kiereński odwołał Judenicza, wkrótce D. został zwolniony i przeniesiony do rezerwy oraz awansowany na generała-lejtnanta. W listopadzie 1917 udaje się do Polski, gdzie stanął w grudniu 1918 r. Generał Dowbór-Muśnicki przyjął D-go zaraz do armii i polecił mu zorganizować dywizję strzelców wielkopolskich, z czego D. tak się wywiązał, że powstała jedna z najlepszych dywizyj wojska polskiego. 9 VI 1919 objął D. dowództwo okręgu zachodniego w Poznańskiem; 12 IX został przydzielony na front wschodni i objął dowództwo nad skupiającą się stopniowo I Dywizją Strzelców Wielkopolskich. Z tej racji wyniknął konflikt dookoła osoby gen. Konarzewskiego, dowodzącego dotąd niepodzielnie, na którego dymisję gen. Szeptycki nie chciał się zgodzić, ani D-go przyjąć na dowództwo, mimo życzenia Dowbora-Muśnickiego. Sprawę tę rozstrzygnęła śmierć D-go na placu boju 28 IX 1919. Po śmierci w r. 1922, otrzymał krzyż virtuti militari.

Masłowski E. W., Mirowaja wojna na kawkazskom frontie 1914–1917, stratiegiczeskij oczerk. s. 504, La Renaissance, Paris 1933; Larcher, La guerre turque dans la guerre mondiale, Paris 1926, s. 681, 408; Guse, Die Kämpfe des Weltkrieges an der Kaukasusfront vom Kriegsausbruch bis zum Frieden von Brest, »Révue militaire française«, 1935, I 193, 322; Gen. Inostranzev, L’opération de Sarykamych; Bagiński H., Wojsko polskie na Wschodzie 1914–1920, W. 1921, s. 411; Enc. Woj.: artykuły o D-im (liczne błędy) i Bobrujsku; Jasionek S., Zarys historii wojennej 55 p. piechoty wielkopolskiej, W. 1928; Siuda St. Zarys historii… 56 p.; Karczewski L., Zarys… 57 p. p. w.; Łapiński J., Zarys historii… 58 p. p. w.; Wieliczko Z., Od Prosny po Rawicz, Wspomnienia z powst. wielkopolskiego, P. 1931, s. 356–66;Dowbor-Muśnicki J., Moje wspomnienia, W. 1935, s. 305, 313, 353, załączniki 149, 150, 157; »Kurier Pozn.« z dn. 11 X 1919; »Kur. Warsz.« 9 X 1919 art. gen. Michaelisa o D-im.– Lista personalna D-go z 8 IV 1919 na mocy listy służbowej (ros.), wydanej przez dowódcę 6 kaukaskiego korpusu armii, Arch. Dep. Pers. M. S. W. 531 (Piechota); Cztery ostatnie listy gen. St. Dubiskiego do żony i syna w posiadaniu rodziny.

Red.